Дөңгелек үстелде ArtSport реформасы талқыланды
2022 жылдың 5 шілдесінде Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жөніндегі уәкіл Аружан Саин Қазақстан халық партиясы (ҚХП) ұйымдастырған дөңгелек үстелге қатысты. Аталмыш шарада ҚР Парламентінің депутаттары, сарапшылар, кәсіпкерлер мен ата-аналар «ArtSport» бағдарламасы төңірегіндегі ахуалды талқылады.
Дөңгелек үстел ҚХП төрағасы Ермұхамет Ертісбаевтың сөзімен ашылды: «ҚХП ArtSport бағдарламасына неге сонша қызығушылық танытып отыр? Себебі бұл нағыз халықтық бағдарламаның бірі, ол ел тарапынан үлкен қолдауға ие. Қамту және қысқа мерзімділік тұрғысынан бұл нағыз бұқаралық бағдарлама».
Ертісбаевты оның орынбасары Рахым Ошақбаев қолдап, азаматтық қоғам өкілдері өтеусіз негізде әзірлеген ArtSport.kz платформасының арқасында 565 000-ға жуық бала жолдама алып, 200 000-нан астам бала кезекте тұрғанын атап өтті. Сондай-ақ ол платформаның бұлыңғырлығы туралы айыптауларды жоққа шығарып, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі (ЦДИАӨМ) өкілдерімен бірлескен тексеру небәрі 600-ге жуық (~0,1%) «өлі жан» анықталғанын айтты.
ҚХП есебі бойынша, жергілікті әкімдіктердің қызмет көрсетушілерді жеткіліксіз қаржыландыруына байланысты бәсеңдеген ArtSport бағдарламасын қалпына келтіру және одан әрі дамыту үшін бюджеттен шамамен 97 млрд теңге қажет.
Алайда, Мәдениет және спорт министрлігі ұсынған өзгерістер ArtSport-тың жалғасуына кедергі болуы мүмкін: ұстаздар мен жаттықтырушыларға қойылатын біліктілік талаптарын күшейту, спорт пен шығармашылық санын екі есеге азайту, балалардың спортпен айналысуының ең төменгі жасын өзгерту, спорт қызметтерін жеткізушілер үшін тарифтерді төмендету және «бір өтініш, бір ваучер» (бұрынғы екеудің орнына) принципін енгізу.
Өз кезегінде Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жөніндегі уәкіл Аружан Саин ArtSport бағдарламасы сыбайлас жемқорлыққа жол бермейтінін баса айтты: «Мыңдаған баланың ата-анасы өз балаларын бұрындары қалтасы көтермейтін үйірмелер мен секцияларға қатыстыруға мүмкіндік алды. «ArtSport» қазақстандық балалар үшін ғана емес, сонымен қатар отбасы бюджетін үнемдеп, ол қаражатты өмір сүру сапасын жақсартуға бағыттауға мүмкіндік алған ата-аналарға да әлеуметтік спорттық қолдау болды».
Сонымен қатар, ArtSport бағдарламасы нақты статистикамен айла-шарғы жасау мүмкіндігіне айналды: «Өкінішке қарай, ең үлкен мәселенің бірі (бұл бағдарламаның ғана емес!) жергілікті атқарушы органдардың сенімсіз ақпараттары, расталмаған жалған деректері мен сандары болып отыр. Шенеуніктер БҒМ 2-2,5 миллион бала қосымша біліммен қамтылғанын ылғи мәлімдейді. Осы орайда бұл балалардың бәрі қайда? деген сұрақ туындайды», – деп баса айтты балалар омбудсмені.
Мектептерде аптасына үш үйірме өткізгені үшін қосымша ақы алатын 30 мыңға жуық дене шынықтыру мұғалімі жұмыс істейді деген мәлімдемелер де сын көтермейді: «Біз бұл жағдайды түсінбей отырмыз. Мектептердің басым көпшілігі екі ауысымды, тіпті, үш ауысымды мектептер де бар, көптеген мектепте спорт зал деген мүлдем жоқ. Мектептерде шынымен 30 мың дене шынықтыру мұғалімі бар ма?», – деп сұрады Аружан Саин.
IT-кәсіпкер Сергей Алабугиннің айтуынша, «ArtSport» платформасының орталықсыздандырылуы ашықтықты жойып, сыбайлас жемқорлық факторын тудыру қаупі бар: «Біз қызмет жеткізушілердің өз аймақтарында қандай өтінім беріп жатқанын көрмейміз. Тиісінше, әкімдіктің өзі қандай жеткізушілерді бекітетіні туралы мәлімет те болмайды. Жіберілген 20 өтінімнің ішінен операторлардың өздеріне қатысты екі өтінім ғана шығуы мүмкін. Яғни, әкімдік бұл жеткізушілерге жұмыс істеуге карт-бланш береді, бұл қазірдің өзінде бұлыңғыр жағдай».
Мәжіліс депутаты, ҚХП парламенттік фракциясының мүшесі Ирина Смирнова МСМ –не қатысты сын айтты: «Бізге дәл осындай мәдениет және спорт министрлігі керек пе? Мүмкін оны таратып жіберу керек шығар. Себебі балаға, мәдениетке, спортқа бей-жай қарамайтын министр мүлдем керек емес».
Смирнованы әріптесі, Мәжілістегі «Amanat» партиясының өкілі Константин Авершин қолдады: «Қаражатты табуға болады, біз оны соңғы жарияланымдардан көріп отырмыз: қайдағы бір жұлдыздардың концерттеріне ақша табылып, сән-салтанатпен жүзеге асырылады. LRT құрылысына және басқа да күмәнді жобаларға ақша табады. Мен бұл жағдайды жалпы алғанда қаскүнемдік деп санаймын. Қоғамның қолдауына ие мемлекет басшысының жолдауына жасалып отырған қаскүнемдік».
«Қоғамдық бақылау және мониторинг» АҚҰ жетекшісі Саида Тәукелева жүргізген аудитінің деректерімен бөлісті: «Кенеттен бақылау жүргізілді – кейбір үйірмелер жабылып қалған. Шенеуніктердің дәлелдерінің бірі: мыс «өлі жандар». Сонымен қатар, қоғамдық бақылау мониторинг жүргізілген барлық өңірде «өлі жандар» бар бірде-бір нысан анықталған жоқ».
Дөңгелек үстел барысында балалары спорт үйірмелеріне немесе шығармашылық үйірмелерге бару мүмкіндігінен айырылған ата-аналар да үнсіз қалған жоқ: «Қазақстанда 2022 жыл Балалар жылы болып жарияланды, демек балалар жаңа мүмкіндіктерге ие болуы тиіс. Ал мемлекет кәмелетке толмаған балалардың бос уақытын дұрыс өткізуді қамтамасыз етудің орнына, оларды бұл мүмкіндіктен айырып отыр», – деді ата-аналар.
Сондай-ақ ата-аналар балаларының әділетсіз таңдау жасауы керек екеніне наразы: «Балаларды бір сертификатпен шектеу – ақымақтық, себебі реформаның мақсаты – салауатты және парасатты ұлт. Сонда бала нені таңдауы керек: денсаулықты ма әлде парасатты ма? Бұл таңдаудың өзі бала құқығын кемсіту болып табылады».
Талқылау соңында ҚХП төрағасының орынбасары Рахым Ошақбаев МСМ басшылығына ArtSport бағдарламасына қатысты ағат ұсыныстардан бас тартуды ұсынды: «Артспорт бойынша талқыланып жатқан өзгерістер бағдарламаны «өлтірумен» тең. Сондықтан Мәдениет және спорт министрлігіне өзгерістер енгізбей, бұйрық жобасын кері қайтарып алуды ұсынамыз. Мәселенің бағасы шамамен 100 миллиард теңге, оны табуға болады».
P. S. Сол күні МСМ «ArtSport» бағдарламасына енгізілген өзгерістермен бұйрық жобасын кері қайтарып алды.
